محمد تنگسیر

برنامه هفت جمعه شب با حذف یكی از محورهایش كه علی رغم برخی اشتباهات، جزو محورهای اصلی این برنامه و جذابیت ها و عوامل افزایش مخاطب این برنامه بود، همراه شد كه به زعم منتقدان و حتی سینمادوستان اتفاق تلخی برای برنامه ای است كه دیشب بیش از هر زمان به كلی گویی و دستوری شدن نزدیك شده بود و صرفاً با تمجید از جشنواره بیست و نهم فیلم فجر، حكم یك تقدیرنامه تصویری از شمقدری، سجادپور و دیگر دوستانشان را داشته باشد. اما این اتفاق به مدد یك تغییر رویه در این برنامه به وقوع پیوست و آن حذف مخالف و منتقدی به نام مسعود فراستی از كادر دوربین «هفت» بود.

به گزارش سرویس فرهنگی - هنری «آینده»؛ جشنواره 29 فیلم فجر برای عموم مردم، نمود عینی بیشتری نسبت به دیگر ادوار این رویداد فرهنگی داشت و این برجستگی نه به واسطه قدرتمندتر بودن این دوره در قیاس با 28 دوره قبل بود، بلكه به واسطه پوشش شبانه هر روز این جشنواره در برنامه ای چند ساعته بود كه در طول آن نقدهای جدی به آثار اكران شده در همان روز یا روز پیشین با شكل كلی و در دایره محدود زمانی این برنامه مطرح می شد كه طبیعتاً بخشی از این نقدها با تندروی هایی همراه بود و بخشی دیگر نیز علی رغم عدم تندروی، حرارت كارگردانان را تا دمای جوش آب، بالا می برد!

البته بخشی از این عصانیت كارگردانان و همین طور تهیه كنندگان به حق بود و واقعیت آن است كه نقدهای كارشناسی این آثار كه هنوز به ابتدای صف اكران نیز نرسیده اند و پس از به صدا درآمدن سوت پایان جشنواره، اكران آنها به مرور آغاز می‏شود، به حق بود، چرا كه به هر حال بخشی از مخاطبان این آثار در اثر نقد آثار ممكن است از تماشای فیلم ها منصرف شوند و در این ایام كه هزینه یك فیلم سینمایی استاندارد و با كیفیت فنی و بازیگری مناسب، كمتر از 400 میلیون تومان نمی‏شود، یك بیننده هم یك بیننده است و طبیعتاً تهیه كننده از نقدهایی كه می‏تواند چند ده هزار تن از بینندگان فیلمش را بكاهد، خوشش نمی آید.

با این حال، باید پذیرفت تكلیف نقد و منتقد در تمامی حوزه ها از جمله سینما مشخص است و منتقد كسی نیست كه از آثار سینمایی تعریف كند و گاه گاه نیز نقدهای كوچكی داشته باشد و اصلاً چنین تعبیری از كلمه منتقد به ذات اشتباه است كه متاسفانه در سایر حوزه ها اعم از سیاست، اقتصاد، ورزش و... نیز تلاش می شود منتقد در این چهارچوب قالب گرفته شود و منتقدینی كه بخواهند به معنای واقعی كلمه منتقد باشند، همواره حذف می شوند و به همین دلیل كمتر منتقدی مشاهده می شود كه حتی در احسن امور یا آثار نیز به شناسایی و بیان نقاط ضعف بپردازد تا آثار یا دستاوردهای بعدی خالق اثر از كیفیت بالاتر و ضعف كمتری برخوردار باشد. در واقع منتقد مصداق همان دوستی است كه باید گریه درآورد.

مسعود فراستی منتقد محوری برنامه «هفت» كه انتقادهایی از حضور ثابتش در برنامه هفت بود با نقد تقریباً تمامی آثار سینمایی از تمامی كارگردانان مطرح یا گمنام نشان داده بود از آن دست منتقدانی نیست كه مدتی پس از حضور در فضای نقد سینمایی، متمول می شوند و خیلی رك باید تاكید كرد كه او برخلاف معدودی از منتقدان، از نقد كیسه ندوخته بود تا هر وقت تهیه كننده ای كیسه اش را پر كند، به تمجید از آثار سینمایی بپردازد و همین مسئله باعث شده بود، چهره ای جذاب برای عموم مردم تلقی شود كه البته نقدهایش به فیلم ها نیز محدود نمی شد و وضعیت سینمای ایران و مدیریت حاكم بر آن را نیز مورد نقد قرار می داد و در تنها برنامه سینمایی رسانه ملی كه فریدون جیرانی به عنوان مجری چندان به دنبال چالش نمی رود، به خوبی فضای چالشی را رقم می زد.

فراستی البته اشتباهاتی نیز در نقدهایش داشت، كما اینكه هركسی ممكن است در نقد آثار و عملكرد اشخاص دچار اشتباه شود و دیگر منتقدین نیز از اشتباه مبری نیستند اما وقتی هفته پیش مسعود فراستی قدری در نقد فیلم «جرم» مسعود كیمیایی تند رفت و پس از بكاربردن واژه پرت و پلا، برای آنكه بگوید این فیلم تنها مسعود كیمیایی را ارضاء می كند و نه اكثریت كه منتظر یك اثر متفاوت و نگاه تازه ای از كیمیایی بودند، از واژه بی ادبانه  «استم...» استفاده كرد، این اشتباه از سوی سه گروه برجسته شد. برخی از آنها منتقدین رقیبی بودند كه از حضور مستمر فراستی در این برنامه ناراحت بودند و به این بهانه به همكارشان حمله هایی كردند كه برای هیتلر انجام نشده بود(!)، عده ای دیگر هم به دعوت برخی تهیه كنندگان كه به خون فراستی تشنه هستند، به له كردن فراستی مشغول شدند و تنها گروه اندكی صرفاً به واسطه ادبیات فراستی نقدش كردند كه جدا از انگیزه ها، نقد همه وارد است.

گفته می شود از فراستی خواسته شده از كیمیایی عذرخواهی كند و فراستی هم با بیان اینكه عقیده شخصی اش را بیان كرده و بابت بیان عقیده اش حاضر به عذرخواهی نیست،  ترجیح داده كنار گذاشته شود تا اینكه چنین كند و به همین دلیل این هفته منتقدی كه نتوانست ده درصد اثرگذاری فراستی را داشته باشد، جایگزینش شد و جیرانی با عذرخواهی چندباره از كیمیایی و مهرجویی و البته مصاحبه با كیمیایی، سعی كرد ماجرا را جمع كند اما آیا حذف فراستی به واسطه این اشتباه كه منجر به توهین به كیمیایی شد، به نفع شبكه سوم سیما و خاصه برنامه «هفت» است یا ظرف آبی در تنور این برنامه برای سردتر شدنش خواهد بود و برنامه همچون آنچه شب گذشته طی شد و در مدح جشنواره 29 بود، سفارشی تر به نظر خواهد رسید؟

این امید وجود دارد كه اصغر پورمحمدی و جیرانی تحت تاثیر فشارها این تصمیم را نگرفته باشند و در آینده نزدیك شاهد بازگشت منتقد محوری و باسواد تنها برنامه سینمایی تلویزیون باشیم؛ برنامه ای كه بخشی از مخاطبان كنونی اش مدیون شلاق هایی است كه بر تن آثار زرد و كم مایه سینمایی ایران می زند و قطعاً حذف این قطعه از برنامه، خلا جبران ناپذیری را به وجود خواهد آورد و طبیعتاً با روحیه خاصی كه جیرانی دارد و تلاش می كند از كوچك ترین درگیری نیز پرهیز كند، این خلاء بیش از آنچه تصور خواهد شد، جلوه می كند و این اتفاقی تلخ برای برنامه ای خواهد بود كه در مسیر اوج گیری برای رسیدن به نقطه مطلوب قرار دارد، نه ثبات در موقعیت مطلوب.

2.حذف 15 دقیقه از بهترین و تاثیر گذارترین لحظات سریال مختارنامه در تلویزیون

سرانجام برخلاف وعده داده شده مبنی بر نمایش صحنه های مبارزه و شهادت حضرت عباس (ع) با نورانی كردن چهره بازیگر آن، این صحنه ها از سریال مختارنامه حذف شد و سازندگان این سریال، شب گذشته از حدود 15 دقیقه تصویر مربوط به ایشان، فقط حدود 40 ثانیه را نشان دادند كه آن هم مربوط به گفت وگوی ابراهیم فرزند مالك اشتر با حضرت عباس(ع) در كنار نهر علقمه در عالم رویا بود.

به گزارش خبرنگار «آینده»، البته در این پلان نیز با ایجاد فضایی مه آلود و نمایش تصویر از دور، تلاش شده بود صورت حضرت عباس(ع) به وضوح نمایش داده نشود .

حذف بیش از ده دقیقه از پلانهای مربوط به قمر بنی هاشم در حالی صورت می گیرد كه به گفته كارگردان و همچنین بازیگران این سریال، جزو یكی از اثرگذارترین صحنه های این سریال محسوب می شد، هرچند هنرمندی میرباقری در نمایش سكانس زیارت شهدای كربلا و روایت پسر مالك اشتر از حضرت ابوالفضل(ع) نیز ارتباط پراحساسی با مخاطبان برقرار كرد.

یك منبع آگاه در گفت و گو با «آینده»، با تاكید بر اینكه در قسمتی كه شب گذشته نمایش داده شد، تمام بخشهای مربوط به گفت وگوی حضرت عباس(ع) با شمر، رفتن حضرت به شط فرات و برداشتن آب، قطع دست مبارك ایشان و نحوه شهادت حضرت حذف می شود، خاطرنشان كرد :‌ تا پایان سریال دیگر هیچ تصویری از حضرت عباس (ع) وجود ندارد.

خبر نمایش چهره حضرت عباس برادر امام حسین (ع) كه در حادثه كربلا رشادت و جانفشانی او در راه امام، چهره‌ای روحانی و مقدس از او در نزد شیعیان ساخته است، بعد از حاشیه سازی برخی افراد و رسانه ها، حساسیتهایی در محافل مذهبی و نیز انتقاد برخی مراجع عظام تقلید را به دنبال داشت.

در پی انعكاس این اعتراضات، رئیس مركز سیما فیلم گفت: صحنه‌های مربوط به چهره نورانی حضرت ابوالفضل(ع) از سریال مختارنامه حذف شده و عدم نمایش چهر‌ه ایشان از مدت‌ها قبل به تیم سازنده اعلام شده است.

شورای نظارت بر صداوسیما نیز بعد از این مسایل با اعلام حمایت از تولید مختارنامه، در عین حال بر لزوم حذف تصاویر مربوط به صحنه جهاد و شهادت قمر بنی هاشم(ع) از این سریال تاكید كرد.

میرباقری در باره این صحنه گفته بود:" شورانگیزترین و موثرترین پلانی كه من در این مجموعه گرفتم لحظه ای است كه حضرت ابوالفضل(ع) می آید سر نهر علقمه. جدا نما و پلان عجیبی بود برای من كه بعد از گرفتن این پلان احساس كردم باید بروم یك گوشه ای تنها باشم و مدت ها به این تابلویی كه شكل گرفته فكر بكنم، ببینم حق مطلب را توانسته ام ادا كنم یا نه؟"

البته تلاش می شد این تصاویر از سریال حذف نشود و در عوض با كمك جلوه های ویژه ، چهره حضرت عباس(ع) ، به شكل نورانی نمایش داده شود اما این امر مورد موافقت میرباقری، كارگردان سریال قرار نمی‌گیرد و در نهایت مقرر می شود كه این تصاویر به طور كامل حذف شود.